kalite kontrol teknikleri

KALİTE KONTROL

ANA ARI YETİŞTİRİCİLİĞİNDE KALİTE KONTROL

Hayvansal ve bitkisel üretimde, damızlık,tohum ve fidanın önemi malumdur. Arıcılıkta da bölgeye ve iklime uygun üstün vasıflı bir an ırkı ile çalışmak modern arıcılığın vazgeçilmez bir yönüdür.
Varsayalım ki, Doğu Anadolu'da Kafkas an ırkı ile ancılık yapacağız:.Yapılacak iş Kafkas ana an üreten bir kurum veya kişiden çiftleşmiş (anası ve babası Kafkas) olan ana anlar almak, bunlan elimizdeki kolonilerin ana arılan ile değiştirmek ve arılığımızı Kafkaslaştırarak çalışmaktır.
Önceki bölümlerde saf Kafkas ana anlann kızlan olan koloninin morfolojik ve fizyolojik özelliklerinin neler olduğunu yazmıştık.
Şimdi üzerinde duracağımız husus, ister Kafkas olsun isterse başka bir ırkın ana arısı olsun, satın alınan ana annın yetiştirme kusurlanmn kontrol edilebileceğinin sistemini anlatmaktır.

Kontrol Sistemleri
Ana arı yetiştiriciliğinde aşağıdaki sistemlerle kalite kontrolü sağlanabilir:
a. Satın alınan ana anmn ırk özelliklerinin test edilmesi,
Laboratuar ölçümleri,
Fizyolojik gözlemler.
b. Satın alınan ana annın sperm ve ovaryum (yumurtalık kanallan) sayımlan,
c. Yetiştirici kurum ve kişilerin kodlama sistemine uyması,
d. Ana arı kullanan ancıdan geri gelecek bilgilerin değerlendirilmesi.


I. SATIN ALINAN ANA ARILARIN IRK ÖZELLİKLERİNİN TESBİT EDİLMESİ

Bal üreticisi, ana arı satın alırken belli bir ırkın ana arılarını satın alıyorsa, bu ana anlar söz konusu ırkın vasıflarını taşımalıdır. Bu ana anların adı geçen ırkın özelliklerini taşıyıp taşımadığı iki yönlü bir inceleme ile anlaşılabilir:

Laboratuar testi:

Satın alman ana anmn işçi kızlannın en az 25 adedinin morfolojik değerlendirilmesi ile saptanan; renk, hortum boyu, kanat ebatlan, kubital indeks gibi değerler ırkın değerlerinde olmalıdır.
Örneğin; Kafkas arısının abdomen halkalarının tamamı siyahtır. İlk iki halkası san olan Muğla ve Anadolu arısından çıplak gözle dahi kolayca ayırdedilebilir.

Fizyolojik gözlemler:
En pratik ve güvenilir yöntemdir.
Örneğin; Kafkas ansı ile Muğla ansı arasındaki en önemli fark, Muğla kökenli kolonilerin ilkbahardan sonbahara kadar yani çam balı mevsimine kadar yavru yapmalandır. Çam balı bölgesine adapte olmuş bu anlar içgüdüsel olarak bilmektedirler ki, sonbaharda çamdan bal bulabileceklerdir. Bu nedenle de yaz boyunca bal stoklama yerine yavruya yönelmekte ve yaz boyunca bulduğu balı stoklamadan yavru yetiştirmede tüketmektedirler.
Kafkas anlar ise bir iki ay gibi çok kısa süren bir mevsime adapte olmuş anlar olduğundan, topladığı balı hemen stoklamaktadırlar. Kafkas kolonilerde çerçeve üst kışından daha mevsimin başında balla doludurulup sırlanmakta, yani bal kemeri oluşturulmaktadır.
Satın alınan ana anlann kolonilerinde bu ve buna benzer diğer fizyolojik davranışlar gözlenerek satın alınan ana anmn söylenen ırktan olup olmadığı anlaşılabilir. Aksi halde adaptasyon hatalan meydana gelebilir. Örneğin; son yıllarda yapılan en büyük yanlışlık, Muğla kökenli koloniler Kafkaslaştınlmadan yüksek ve kışı karlı geçen yörelere satılmış ve bu kolonilerin o yörelerde ölmüş olmalandır.
H. SPERM VE OVARYUM (YUMURTALIK KANALLARI ) SAYIMLARI
Bilindiği gibi ana an 32 kromozomlu işçi an yumurtalanndan veya larvalanndan yetiştirilir. Yani ana annın genetik yapısı işçi annınki ile aynıdır. Ana anya kendi özelliklerini kazandıran bakım ve beslenme koşullandır. Ana an özel olarak an sütü ile beslendiği için ana an olmaktadır.
İşte bu bakım ve beslenme tam olmazsa üretilen ana anlar "işçi benzeri" olurlar. Bunlara "yalancı ana" da denir. Bunlar bir ana annın vasıflanm tam göstermezler. Satın alınacak ana an için dikkat edilecek en önemli husus budur. Ana anlar ideal koşullarda yetiştirilmediği takdirde, üreme organlan gelişmez, yumurtalıklar ve yumurta kanallan oluşmaz, yeteri kadar sperm alamaz ve yeterli sayıda yumurta bırakamazlar.
İyi koşullarda yetiştirilmiş ana anlar, ırktan ırka fark etmekle birlikte günde ortalama 1000 - 1500 yumurta bırakabilmektedirler. Bu da, üreme organlanmn gelişmesine bağlıdır.
Elimizdeki herhangi bir ana anyı veya bir grup ana andan alman birkaç örnek ana anyı üreme organlanmn gelişmişliği ve taşıdığı sperm miktan açısından test etmek için laboratuvar çalışması gerekir. Bu testler, sperm ve yumurtalık kanalları testleridir.

Sperm testi (sayımı)

Bir ana arı bir çiftleşme uçuşunda birkaç erkek an ile çiftleşebilir. Genelde ana anlar 2 ya da 3 uçuş sırasında çiftleşirler. Bir erkek arı 10 milyon sperm üretir ve bir ana arı çiftleşme uçuşundan oviductunda 80 milyon sperm ile döner. Bu spermlerin sadece 5 milyon kadarı ana annın sperm kesesine geçer.

Thoma lamı ile sayım

Mikrobiyolojide maya sayımında, tıpta sperm ve kan sayımında kullanılan ve
Thoma lamı adı verilen özel bir lam ile yapılan sayımdır.
Thoma lamının esası 0.064 mm3 hacminde sayım yapılmasıdır.
Ana annın sperm kesesi (spermathecası) çıkanlır. % 0.9'luk 5 ml. NaCl
solüsyonundan bir damla Thoma lamına konur, üzerine lamel kapatılır ve
mikroskop altında sayım yapılır.
Thoma lamında bir görüş sahası içine en az bir büyük kareyi sığdırmak amacıyla 10 ya da 20 büyütmeli güçlü bir objektif kullanılır. Sayım, büyük kare üzerinden yapılır.
Thoma lamında büyük karelerin sının üzerinde kalan spermlerin sayımında ne kadarının büyük kare içinde olduğuna bakılır.
Thoma lamında 16 büyük kare, her büyük karede 16 küçük kare olmak üzere toplam 256 küçük kare vardır. Sayım bu karelerde yapılır. ( Bak. Bölüm Orta Anadolu Ansı'mn özellikleri)
Bir küçük kare olarak belirtilen kare prizmanın hacmi:
0.5 mm x 0.05 mm x 0.1 mm = 0.00025 mm3 = 1/4000 mm3 dür.
Bir sayım alanında 16 x 16 = 256 küçük kare bulunmaktadır.
Toplam sayım hacmi (0.00025) (16 x 16) = 0.064 mm3
A: Bir sayım alamndan elde edilen sonuç, 0.064 mm3:
Thoma lamındaki bir sayım alanı,
5 ml. : Spermathecanın içine konduğu NaCl solüsyonu
0.064 mm3 A
5 ml. X


5 ml. (A)
X=
0.064 mm3


5 ml. (A) 1000 mm3
X=
0.064 mm3 İmi.